Αθλητικοί Σύλλογοι στον Πειραιά στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ο Πειραιάς υπήρξε ανέκαθεν αστικός, πράγμα που για την Ελλάδα του 19ου αιώνα αποτελεί εξαίρεση. Πράγματι είναι λίγες οι ελληνικές πόλεις της εποχής που δημιουργήθηκαν απευθείας ως αστικές συνοικίσεις (ο Πειραιάς, η Ερμούπολη κι ο Βόλος είναι τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα) ή που δεν κουβαλούν στις πολύ πρόσφατες αναμνήσεις τους τις εποχές που δεν ήταν τίποτα περισσότερο από διαμετακομιστικά κέντρα της τριγύρω τους υπαίθρου, περισσότερο αγροτικά κεφαλοχώρια παρά πόλεις στην κυριολεξία.

Ένα λοιπόν από τα πράγματα που κάνουν οι αστοί μόλις συνειδητοποιήσουν ως τέτοιους τους εαυτούς τους είναι η ίδρυση και η οργάνωση σωματείων κάθε είδους. Φιλανθρωπικών, κοινωνικών, πολιτιστικών εν γένει ή ιδιαιτέρως φιλολογικών, λογοτεχνικών και μουσικών. Φυσικά και αθλητικών. Η αστική παράδοση των σωματείων έφτανε πολύ περισσότερο έντονη στα λιμάνια της Μεσογείου, που εκείνα τα χρόνια ήταν περίπου μια βρετανική λίμνη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε στην οικονομία της. Και είναι γνωστή η εμμονή των αγγλοσαξόνων αστών με τους κάθε λογής συλλόγους. Ως μεσογειακό λιμάνι λοιπόν ο Πειραιάς έτρεξε σύντομα να αντιγράψει τις βρετανικές συνήθειες. Άρα δεν είναι καθόλου παράξενο που «εν πειραιεί» στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα συνέβη ένας οργασμός δημιουργίας αθλητικών σωματείων.



Από την άλλη ο αθλητισμός ήταν μια επικροτούμενη (αν και όχι επιδοτούμενη ακόμα) από το κράτος δραστηριότητα. Όχι μόνο από το κράτος, αλλά από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας της εποχής που εμφορούμενη από το απόλυτο ιδεολόγημα εκείνων των ετών, δηλαδή τη Μεγάλη Ιδέα, προσδοκούσε από την γυμναστική δραστηριότητα και τα σπορ, τα ατομικά κυρίως σπορ, την δημιουργία μιας σφριγηλής και εύρωστης νεολαίας που θα ήταν σε θέση να πραγματοποιήσει στα πεδία των μαχών το όραμα της εθνικής ολοκλήρωσης. Εν ολίγοις οι κοινωνία ήθελε γυμνασμένα, δυνατά, γρήγορα και με αντοχές παιδιά που θα ήταν σε θέση να πάρουν πίσω την Πόλη.



Μεγάλη ώθηση στον πειραιώτικο αθλητισμό της εποχής έδωσε το γεγονός πως το Νέο Φάληρο, ήδη από τη δεκαετία του 1870, είχε καθιερωθεί σαν το κατεξοχήν κοσμικό, μεγαλοαστικό θέρετρο της πρωτεύουσας. Ο αθλητισμός ήταν η νέα ενασχόληση του συρμού στους μεγαλοαστικούς κύκλους της Αθήνας που ανακάλυπταν ότι τις ώρες της διασκέδασής τους μπορούσαν να τις διανθίζουν με γυμναστικές ασκήσεις ή γυμναστικά παιχνίδια. Κοντά στη μουσική, στο θέατρο και στους θιάσους που μετακαλούσαν από την Ιταλία κυρίως, αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη, ήρθαν να προστεθούν ανάμεσα στις αγαπημένες συνήθειες της ελληνικής «μπελ επόκ» οι μοντέρνες αθλητικές ή παρααθλητικές δραστηριότητες. Το θαλάσσιο κολύμπι, η ποδηλασία, το τένις, το κρόκετ (πρόδρομος του γκολφ), η κωπηλασία και η ιστιοπλοΐα, η πεζοπορία, η ξιφασκία και η σκοποβολή, η ιππασία, το κυνήγι φυσικά που τότε εθεωρείτο σπορ (για τους κυνηγούς, όχι για τα θηράματα). Όλα ή περίπου όλα τα σπορ νέα και παλαιότερα μπορούσε κανείς να τα εξασκήσει στο διασκεδαστήριο των εύπορων αθηναίων, στο Νέο Φάληρο.



Δεν είναι τυχαίο πως ο πρώτος αθλητικός σύλλογος της χώρας, ο Όμιλος Ερετών (δηλαδή κωπηλατών) ιδρύθηκε στα 1885 ακριβώς εδώ, στο Νέο Φάληρο, με την πλήρη ονομασία: Όμιλος Ερετών Φαλήρου, για να μετονομαστεί τρία χρόνια αργότερα όταν και μετακόμισε στο Πασαλιμάνι σε απλώς «Όμιλος Ερετών».



Πάντως συχνότατα οι αθλητικοί σύλλογοι που ιδρύονταν μέσα στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και στις τρεις πρώτες του 20ου, δεν είχαν αποκλειστικά αθλητικούς σκοπούς. Συχνά ήταν σωματεία που δίπλα στο ενδιαφέρον τους για τον αθλητισμό έβαζαν και άλλες κοινωνικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες. Μπορούσαν να συντηρούν αγωνιστικά τμήματα αθλημάτων και αθλοπαιδιών, ενώ ταυτοχρόνως δημιουργούσαν θεατρικές ομάδες, φιλαρμονικές και μπάντες ή οργάνωναν μέσω του εκδρομικού τους τομέα περιηγήσεις ανά την Ελλάδα, σε εποχές που τα ταξίδια ήταν δύσκολα λόγω έλλειψης μέσων και υποδομών.



Το πιο προφανές παράδειγμα τέτοιου πολυσυλλεκτικού συλλόγου στον Πειραιά είναι ο Πειραϊκός Σύνδεσμος. Το κατεξοχήν πειραϊκό σωματείο που ιδρύθηκε στα 1894 από μια παρέα πειραιωτών με αγάπη για τη μουσική και εξελίχθηκε στον σημαντικότερο αθλητικό, κοινωνικό και πολιτιστικό φορέα της πόλης. Καλλιέργησε όλα σχεδόν τα ατομικά και ομαδικά σπορ,διέθετε στίβο με καρβουνόσκονη, είχε έντονη κοινωνική δράση σε όλα τα επίπεδα και από αυτόν δημιουργήθηκε το Ωδείο Πειραιώς, η φημισμένη μέχρι σήμερα Δραματική Σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου, εργαστήριο φωτογραφίας και μια σειρά από άλλες πολιτιστικές προσπάθειες.



Η ποδηλασία υπήρξε ένα από τα πολύ μοντέρνα αθλήματα της εποχής καθώς μετέφερε τη σωματική άσκηση πάνω στη σέλα της τεχνολογικής προόδου που εξέφραζε τότε το ποδήλατο. Σε έναν κόσμο με μεγάλη πίστη ακόμα στο λαμπρό μέλλον που επεφύλασσαν οι τεχνικές και οι επιστήμες για τον σύγχρονο άνθρωπο, σε μια Ευρώπη αισιόδοξη- πριν ακόμα βυθιστεί ο Τιτανικός ή ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος - το ποδήλατο ήταν το πιο απλό σύγχρονο μέσο μεταφοράς και ακολουθούσαν τα συνθετότερα μηχανοκίνητα οχήματα και το νεογέννητο αυτοκίνητο. Όλα αυτά έδιναν μια αίσθηση ελευθερίας στη μετακίνηση και συνακόλουθα γενικότερης ελευθερίας και άνοιγαν νέους ορίζοντες στον άνθρωπο της εποχής. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως η ανάπτυξη της ποδηλασίας στην Ελλάδα πάνω στο γύρισμα του αιώνα από τον 19ο στον 20ο ήταν εφάμιλλη με χώρες πλούσιας ποδηλατικής παράδοσης σαν την Ιταλία και την Γαλλία όπου η ποδηλασία είναι σήμερα εθνικό σπορ. Άλλωστε οι ποδηλατικοί δρόμοι συμπεριλήφθηκαν στο ολυμπιακό πρόγραμμα ήδη από την πρώτη σύγχρονη διοργάνωση στα 1896. Μέσο-μεγαλοαστικό άθλημα στην αρχή απλώθηκε σύντομα και στα λαϊκότερα στρώματα του Πειραιά αν και θα χρειαστεί να περάσει σχεδόν ένας αιώνας για να πάψει το ποδήλατο να είναι το άπιαστο (λόγω έλλειψης χρημάτων) όνειρο πολλών παιδιών της πόλης. Πάντως από τους πρώτους αθλητικούς συλλόγους της πόλης υπήρξε ο Όμιλος Ποδηλατών Πειραιώς που συγκροτήθηκε στα 1891, ενώ η Ποδηλατική Ένωσις Πειραιώς ιδρύθηκε λίγα χρόνια μετά στα 1895.



Αλλά και στα υπόλοιπα αθλήματα ο Πειραιάς πρωταγωνίστησε. Ο Γυμναστικός Σύλλογος «Τα Ολύμπια» ιδρύθηκε στα 1893, μόλις ένα χρόνο μετά ο Όμιλος Κυνηγών Πειραιώς, ενώ ο Κολυμβητικός Όμιλος Πειραιώς-Αθηνών, που ανάμεσα στους σκοπούς του ήταν η διάδοση των «θαλασσίων λουτρών», στα 1899.



Ο Πειραιάς απετέλεσε όπως ήταν φυσικό λόγω της ύπαρξης υποδομών και σχετικού με το αντικείμενο ανθρώπινου δυναμικού την κοιτίδα των ναυταθλητικών προσπαθειών της Ελλάδας. Ο Ναυτικός Όμιλος Νέου Φαλήρου που έλαβε σάρκα και οστά στα 1903 υπήρξε ο πρώτος ναυταθλητικός, κυρίως ιστιοπλοΐκός, σύλλογος της πόλης και αργότερα θα ακολουθήσουν στα 1929 ο Ναυτικός Αθλητικός Σύνδεσμος και στα 1937 ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Πειραιώς, ενώ σημαντικό ιστιοπλοϊκό τμήμα ανάπτυξε και ο Ολυμπιακός Σ.Φ.Π.



Εκτός όμως από τα αστικά στρώματα του μεγάλου λιμανιού της χώρας που είχε ήδη εξελιχθεί στο σπουδαιότερο βιομηχανικό της κέντρο, στην «Μαγχεστρίαν» της Ανατολής όπως έφτασε να χαρακτηριστεί, στον Πειραιά ζούσε η πολυπληθέστερη μικροαστική και προλεταριακή τάξη της Ελλάδας. Οι βιομηχανικοί εργάτες, οι εργάτες του λιμανιού, οι αμαξάδες, οι μικροτεχνίτες κι οι ψαράδες έμεναν μάλλον αδιάφοροι για αθλήματα όπως το τένις, η ιστιοπλοΐα και το κρόκετ. Το δικό τους σπορ ήταν το ποδόσφαιρο. Παιδί κι αυτό της βιομηχανικής επανάστασης και της συνακόλουθης βίαιης συχνά προλεταριοποίησης της αγροτικής τάξης, το ποδόσφαιρο διαδόθηκε κυρίως από τους Εγγλέζους ναυτικούς που το μετέφεραν από λιμάνι σε λιμάνι. Γι αυτό κι ο Πειραιάς μαζί με τα υπόλοιπα λιμάνια του ευρύτερου ελλαδικού χώρου, όπως η Πάτρα, η Θεσσαλονίκη και η Σμύρνη βρέθηκαν σε προνομιακή θέση καθώς ήταν οι πρώτοι που ήρθαν σε επαφή με το νέο παιχνίδι.



Στον Πειραιά πάντως για άλλη μια φορά ο Πειραϊκός Σύνδεσμος ήταν αυτός που καλλιέργησε το σπορ. Υπήρξε Πρωταθλητής Ελλάδος στα πρωταθλήματα ποδοσφαίρου που διοργανώθηκαν απ’ τον ΣΕΓΑΣ στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα πριν ακόμα ιδρυθεί η Ε.Π.Ο. Από τις τάξεις του άλλωστε προήλθαν οι αθλητές και οι παράγοντες που στα 1925 δημιούργησαν τις μεγάλες ομάδες του πειραϊκού ποδοσφαίρου, ανάμεσά τους και τον Ολυμπιακό Πειραιώς.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου